ایرج خواجه‌امیری ( Iraj Khajeh Amiri)، با نام واقعی حسین خواجه‌امیری، یکی از برجسته‌ترین و محبوب‌ترین خوانندگان موسیقی سنتی ایران است. او با صدای خاص و توانایی‌های بی‌نظیر خود در عرصه آواز ایرانی، توانسته است جایگاه ویژه‌ای در دل مخاطبان موسیقی ایرانی پیدا کند. ایرج با بیش از ۷۰ سال فعالیت هنری و صدای شش‌دانگ خود، آثار ماندگاری از خود به جا گذاشته که همچنان در دل علاقه‌مندان به موسیقی ایرانی جا دارد. این خواننده با آلبوم‌های خاطره‌انگیز و حضور در برنامه‌های مختلف رادیو و تلویزیون، یکی از نمادهای موسیقی ایرانی به حساب می‌آید.
در این مقاله، به بررسی زندگی حرفه‌ای، آثار برجسته، و تأثیرات اجتماعی این استاد برجسته خواهیم پرداخت.
تاریخ تولد: ۱۱ دی ۱۳۱۱ (۱ ژانویه ۱۹۳۳)
محل تولد: خالدآباد نطنز، استان اصفهان، ایران
ایرج خواجه‌امیری در خانواده‌ای هنرمند و با زمینه فرهنگی غنی متولد شد. او از همان دوران کودکی تحت تأثیر پدرش که خود فردی علاقه‌مند به موسیقی بود، قرار گرفت. این تأثیرات باعث شد که او از همان دوران کودکی علاقه به آواز و موسیقی پیدا کند. به همین دلیل، او در سنین پایین شروع به یادگیری آواز و شرکت در مراسم‌های تعزیه‌خوانی کرد که تأثیر زیادی بر شکل‌گیری صدای خاص او داشت.
ایرج خواجه‌امیری در دوران کودکی به تهران آمد و در سن ۱۲ سالگی به‌طور جدی‌تری در دنیای موسیقی فعالیت‌های خود را آغاز کرد. او در ابتدا تحت نظر استادان مختلف آواز ایرانی قرار گرفت و در ۱۵ سالگی، با معرفی استاد مجید وفادار، به محضر استاد ابوالحسن صبا، بزرگ‌ترین مدرس آواز ایرانی، راه پیدا کرد. در سن ۱۷ سالگی، ایرج به رادیو ایران پیوست و فعالیت حرفه‌ای خود را در دنیای موسیقی آغاز کرد.
ایرج خواجه‌امیری در طول سال‌های فعالیت خود، در برنامه‌های رادیویی متعدد و آثار سینمایی به‌عنوان خواننده شرکت داشته و با بسیاری از هنرمندان و استادان بزرگ همکاری کرده است. این همکاری‌ها باعث شد که او در کنار دیگر هنرمندان بزرگ ایرانی، به یکی از چهره‌های محبوب موسیقی سنتی ایران تبدیل شود.
ایرج خواجه‌امیری فعالیت هنری خود را از سال ۱۳۳۳، یعنی در سن ۲۲ سالگی، آغاز کرد. او در نخستین سال‌های حضور خود در رادیو ایران به‌سرعت شناخته شد و در برنامه‌های مهم رادیویی مانند «گل‌های رنگارنگ»، «گل‌های تازه» و «شاخه گل» به اجرا پرداخت. این برنامه‌ها یکی از مهم‌ترین برنامه‌های رادیویی در آن زمان بودند و به‌ویژه در میان مخاطبان علاقه‌مند به موسیقی سنتی ایرانی بسیار محبوب بودند.
اولین فیلمی که ایرج در آن ترانه خواند، فیلم «روزنه امید» در سال ۱۳۳۸ بود. بعد از آن، ایرج در بسیاری از فیلم‌های ایرانی ترانه‌هایی اجرا کرد که بسیاری از آن‌ها به‌عنوان آثار ماندگار شناخته می‌شوند. او با بسیاری از بازیگران معروف آن زمان مانند محمدعلی فردین، منوچهر وثوق و رضا بیک ایمان‌وردی همکاری داشت.
ایرج در دوران پس از انقلاب اسلامی ایران نیز به فعالیت‌های هنری خود ادامه داد. او ترجیح داد که در ایران بماند و از طریق آلبوم‌های خود و برگزاری کنسرت‌ها، همچنان با مخاطبان خود ارتباط برقرار کند. در دهه‌های ۷۰ و ۸۰، ایرج خواجه‌امیری بیش از ده آلبوم منتشر کرد که هرکدام از آن‌ها در نوع خود موفق بودند.
ایرج خواجه‌امیری در سبک‌های مختلفی از جمله آواز ایرانی، موسیقی فیلم و ترانه‌های خاطره‌انگیز فعالیت داشته است. او در آثار خود از ردیف‌های موسیقی ایرانی بهره برده و به‌ویژه در اجراهای خود از تکنیک‌های خاص آواز ایرانی مانند ردیف‌ها، دستگاه‌ها و گوشه‌ها استفاده کرده است. این ویژگی‌ها باعث شده که صدای ایرج به‌عنوان یک معیار در آواز ایرانی شناخته شود.
برخی از آثار برجسته او عبارتند از:
نیاز
غزل‌خوان
همه چشم‌ها به ایرانه
به یاد فردین
پرنده
حرف نگفته
شب بارانی
خاطرات زندگی
گل من
گلدون بی‌گل
سنگ صبور
بزم عاشقان
قصه زندگی
من و استاد
ایرج خواجه‌امیری همچنین در برخی از برنامه‌های تلویزیونی مانند «گل‌های رنگارنگ»، «گل‌های تازه» و «شاخه گل» حضور داشته و با ارکسترهای بزرگ همکاری کرده است. علاوه بر این، او در موسیقی فیلم‌های بسیاری نیز نقش داشته و از این طریق نیز توانسته آثار ماندگاری به جا بگذارد.
صدای ایرج خواجه‌امیری در تاریخ موسیقی ایران به‌عنوان یک معیار و الگو شناخته می‌شود. بسیاری از هنرمندان معاصر، از جمله محمدرضا شجریان، از ایرج به‌عنوان یک الگوی بی‌نظیر در آواز ایرانی یاد کرده‌اند. صدای او نه‌تنها در ایران بلکه در میان ایرانیان مقیم خارج از کشور نیز محبوب است و آثار او همچنان در بسیاری از جشن‌ها و مراسم‌ها پخش می‌شود.
ایرج خواجه‌امیری با آثار خود توانسته به معرفی و ترویج موسیقی اصیل ایرانی پرداخته و در حفظ و انتقال این هنر به نسل‌های بعدی نقش بسزایی داشته است.
ایرج خواجه‌امیری علاوه بر خوانندگی، در زمینه‌های ترانه‌سرایی و نوازندگی نیز فعالیت داشته است. او در بسیاری از آثار خود، خود را به‌عنوان ترانه‌سرا و نوازنده معرفی کرده است و بسیاری از آهنگ‌ها و تنظیم‌های خود را به تنهایی انجام داده است. او یکی از هنرمندان برجسته‌ای است که در ساخت موسیقی‌هایی با ترکیب سبک‌های مختلف مهارت دارد.
در سال‌های اخیر، ایرج در برخی از کنسرت‌ها و برنامه‌های تلویزیونی نیز حضور داشته است و همچنان به‌عنوان یک چهره معتبر در دنیای موسیقی ایرانی شناخته می‌شود.
ایرج خواجه‌امیری به‌طور مستقیم در شبکه‌های اجتماعی فعالیت ندارد، اما فرزندان او به‌ویژه احسان خواجه‌امیری، خواننده معروف پاپ، از طریق پلتفرم‌های مختلف با طرفداران خود در ارتباط هستند و اخبار مربوط به فعالیت‌های هنری خانواده را منتشر می‌کنند. این ارتباط باعث شده که طرفداران در سراسر جهان از فعالیت‌های هنری خانواده خواجه‌امیری آگاه باشند و بتوانند با هنرمندان مورد علاقه خود در ارتباط باشند.
ایرج خواجه‌امیری با صدای شش‌دانگ و توانایی‌های بی‌نظیر خود در آواز ایرانی، یکی از اساتید برجسته موسیقی ایران است که نقش زیادی در معرفی و ترویج موسیقی سنتی ایرانی داشته است. آثار او نه‌تنها در زمان خود بلکه در طول سال‌ها همچنان محبوب و تاثیرگذار بوده و او به‌عنوان یک نماد فرهنگی در دنیای موسیقی ایرانی شناخته می‌شود.
